To jedna z podstawowych metod diagnostycznych. Jest realizowana w pierwszej fazie oceny stanu drzewa i wyznacza jej dalszy kierunek (a często okazuje się wystarczająca). Pomimo swej prostoty wymaga sporej wiedzy i doświadczenia, za to dostarcza ogromu informacji, które są niezastępowalne innymi metodami.
Realizowana jest przede wszystkim przy użyciu zmysłów (głównie wzroku) oraz prostych narzędzi diagnostycznych, których użycie wymaga również interpretacji sensorycznej (m.in. młotek diagnostyczny czy sonda arborystyczna). zazwyczaj obejmuje także pomiary dendrometryczne. Wielu arborystów używa także pomocniczo formularzy diagnostycznych, które pomagają usystematyzować informacje oraz zapobiegają pominięciu istotnych etapów.
Zasady jej wykonywania nie są ustandaryzowane, choć już w latach 90. Prof. Dr. Claus Mattheck opracował Visual Tree Assessment. Na jej bazie ale także pod wpływem wielu krytycznych ocen i związanych z tym dyskusji, liczne stowarzyszenia i ośrodki opracowały swoje systemy. Aktualnie „Visual Tree Assessment” w skrócie VTA, jest używane jako ogólne określenie wizualnej oceny drzewa, bez powiązania z jakąkolwiek metodologią. W Polsce najbardziej znana metodyka została wypracowana przez Instytut Drzewa i jest wdrażana w ramach kursu Certyfikowany Inspektor Drzew.
